Planowanie ogrodu warzywnego czyli dobre sąsiedztwo roślin i uprawa współrzędna w ogrodzie biodynamicznym. Jak sadzić warzywa?
Monokultura, czyli uprawa jednego gatunku rośliny na tej samej powierzchni przez kolejne lata prowadzi m.in. do zmęczenia gleby, osłabienia plonów i konieczności stosowania dużych dawek nawozów i środków ochrony przed chorobami i szkodnikami. Aby tego uniknąć, w ogrodzie na jednej grządce powinno się uprawiać różne gatunki roślin, warzywa wraz z ziołami i kwiatami oraz stosować płodozmian, aby uniknąć wyjałowienia gleby.
Rośliny wzajemnie wpływają na plonowanie i zdrowotność innych gatunków roślin rosnących w pobliżu przez wydzielane przez korzenie i liście produkty przemiany materii (allelopatia). Dobre sąsiedztwo pełni naturalną ochronę przed szkodliwymi owadami (nasturcja) i chorobami bakteryjnymi (koniczyna) czy grzybiczymi (czosnek), a także przed wiatrem (fasola tyczna) lub stanowi podporę (kukurydza dla później posadzonej fasoli). Warto między warzywa, przy krzewach owocowych i pod drzewami owocowymi posadzić zioła i rośliny przyprawowe, które stymulują ich rozwój (także pomagają rozwinąć smak i aromat) oraz wabią pszczoły i inne pożyteczne owady. Znane jest także pozytywne działanie ziół na kwiaty (czosnek, lawenda i róże). W wielu przypadkach zachodzi tylko jednostronne wspieranie rozwoju rośliny przez rosnące obok inne gatunki, natomiast niektóre rośliny stanowią neutralne sąsiedztwo.
Niektóre gatunki wpływają negatywnie na rozwój niemalże wszystkich rosnących obok roślin. Znane jest hamujące działanie orzecha włoskiego. Nie tylko zacienienie gleby, ale przede wszystkim substancje wydzielane przez jego korzenie powodują, że w pobliżu drzewa nic nie chce rosnąć.
Ponieważ wynik współrzędnej uprawy zależy od terminu, w którym wysiewane lub sadzone są rośliny sąsiadujące ze sobą, oraz od odległości pomiędzy nimi, warto obserwować współzależność między nimi i robić własne notatki przed planowanie wysiewu i nasadzeń w przyszłym sezonie. Sadzone obok siebie rośliny powinny mieć podobne wymagania dotyczące dokarmiania, nawadniania oraz ciepła. Warto uprawiać na jednej grządce warzywa korzeniące się płytko i głęboko, aby uniknąć konkurencji o pokarm, warzywa wymagające dużej ilości światła słonecznego do rozwoju nie powinny być zacieniane przez rośliny silniej rosnące.
Dobre sąsiedztwo roślin na grządce, czyli które warzywa i zioła warto uprawiać na jednej grządce
Bakłażan, oberżyna, psianka podłużna
Bakłażan dobrze rośnie obok kalarepy, rzodkiewki, szpinaku i bazylii. Podobnie jak pomidory, bakłażany można uprawiać przez lata na tej samej grządce.
Boćwina
Boćwina rośnie zgodnie z marchwią, sałatą, kalafiorem, brokułami, kalarepą, kapustą białą, włoską i czerwoną, jarmużem, brukselką, rzodkiewkami i rzepą, fasolą zwyczajną i karłową.
Nie powinna być wysiewana w pobliżu buraka ćwikłowego i szpinaku (narażenie na choroby).
Bób
Bób można sadzić razem z kalarepą, selerem, jarmużem, brokułem, pomidorami, przy ogórkach, ziemniakach, agreście. Na brzegach grządki warto wysiać szpinak i cząber, który ma działanie ochronne przed szkodnikami. Bób nie toleruje towarzystwa grochu, fasoli i innych warzyw strączkowych, słonecznika, rzepaku.
Brokuł
Brokuły powinno się sadzić przy grochu zwyczajnym, fasoli zwykłej, szparagach, burakach ćwikłowych, selerze korzeniowym, szpinaku, sałacie głowiastej, boćwinie, selerze liściowym, porze, rzodkiewkach, rzepie, pomidorze i groszku cukrowym. Do brokułów pasują zioła: bazylia, kolendra, tymianek.
Brokuł źle rośnie w pobliżu cebuli zwyczajnej i siedmiolatce, białej czerwonej włoskiej kapuście, brukselce, kalafiorze. Zioła, które do niego nie pasują to czosnek, szczypiorek, oregano.
Buraki ćwikłowe
Buraki ćwikłowe dobrze rosną obok ogórków, fasolki karłowej, grochu, brukselki, kalarepy, kalafiora, brokuła, kapust, jarmużu, sałaty głowiastej, roszponki, pasternaku, rzodkwi, rzodkiewki, cebuli (której rozwój burak jednak hamuje). Zioła zalecane do wspólnej uprawy z burakiem to koperek (poprawia smak), czosnek, cząber, kminek, ogórecznik. Buraki ćwikłowe można sadzić w pobliżu truskawek.
Nieodpowiednie sąsiedztwo dla buraków ćwikłowych to ziemniaki, marchew, por, cebula siedmiolatka, kukurydza i bakłażan. Złym sąsiadem na wspólnej grządce jest szczypiorek.
Cebula zwyczajna
Cebula rośnie w zgodzie z porem, pasternakiem, skorzonerą, kalarepą, ogórkiem, cukinią, pomidorem, sałatą głowiastą, endywią, cykorią, roszponką. Dobrymi sąsiadami dla cebuli spośród ziół są pietruszka, koper (poprawia smak cebuli), cząber, estragon, majeranek, rumianek, bazylia, kolendra, kminek.
Cebuli nie powinno się sadzić w pobliżu grochu i groszku cukrowego, fasoli zwyczajnej i karłowej, kalafiora, brokułów, rzodkiewki, rzodkwi. W sąsiedztwie buraka ćwikłowego cebula osiąga mniejsze rozmiary. Marchew wpływa niekorzystnie na rozwój cebuli. Zioła, z którymi cebula nie lubi się to portulaka i bylica piołun.
Cebula siedmiolatka
Odpowiada jej towarzystwo dyni, pomidorów, ogórków, marchwi, skorzonery, selera korzeniowego i naciowego, kalarepy, kapusty białej, czerwonej i włoskiej, brukselki, sałaty głowiastej, cebuli. Zioła, które dobrze wpływają na siedmiolatkę to koperek, rumianek, bylica piołun.
Cebula siedmiolatka nie powinna być sadzona w pobliżu brokułów, kalafiorów, buraków ćwikłowych, fasoli zwyczajnej, grochu zwyczajnego i groszku cukrowego.
Cukinia
Cukinia dobrze rośnie w towarzystwie cebuli, grochu zwyczajnego i groszku cukrowego, fasoli zwyczajnej, szpinaku, sałaty głowiastej i kukurydzy. Spośród ziół dobrymi partnerami dla cukinii są ogórecznik i bazylia.
Nie służy jej sąsiedztwo ziemniaków, pomidorów i rzodkwi.
Cykoria sałatowa (czerwona)
Cykorię powinno się sadzić razem z kapustami, marchwią, sałatą głowiastą, boćwiną, fenkułem, burakiem ćwikłowym, fasolą tyczną, pomidorem, cebulą. Cykoria sałatowa dobrze rośnie z cząbrem, nie zgadza się z pietruszką.
Dynia
Dynię powinno się sadzić w towarzystwie cebuli zwyczajnej i siedmiolatki, sałaty głowiastej, fasoli zwykłej i karłowej, kukurydzy. Wokół warto wysiać rumianek i nasturcję. Trzeba jednak pamiętać o tym, że dynia rozrasta się bardzo w wybranym przez siebie kierunku przytłaczając inne rośliny i mocno wyczerpuje ziemię z zapasów.
Fasola szparagowa
Fasolka szparagowa dobrze rośnie z kalarepą oraz wśród malin i truskawek. Dobre sąsiedztwo dla fasolki szparagowej to koperek, ziemniaki, ogórki, seler korzeniowy i liściasty, kapusta, boćwina (mangold), pomidory, rzodkiewka i rzodkiew, rabarbar, buraki. Fasola szparagowa powinna być sadzona z aksamitką, koperkiem, miętą pieprzową, szałwią oraz cząbrem, który ma działanie ochronne.
Źle znosi towarzystwo pora, grochu, marchwi, fenkułu. Warzywa cebulowe (cebula, szczypiorek i czosnek) mogą powodować łatwą zapadalność fasoli na choroby w okresie deszczowym. Estragon ogranicza jej rozwój. Sąsiedztwo mieczyków (gladioli) powoduje choroby fasolki.
Warto ją sadzić na brzegu grządki, ponieważ wymaga więcej słońca i dobrego opielenia.
Fasola zwykła
Fasola dobrze rośnie w pobliżu ogórków, ziemniaków, pomidorów, selera korzeniowego i liściastego, sałaty głowiastej, boćwiny, buraków ćwikłowych, skorzonery, rzodkiewek, rzepy. Warto posiać obok niej zioła: cząber, koperek, kminek, pietruszkę naciową, szałwię, miętę pieprzową, nagietki, nasturcję, Stanowi również ochronę przed wiatrem, jednak powinna być sadzona od strony północnej grządki, aby jej nie zacieniać.
Fasola nie lubi sąsiedztwa grochu zwyczajnego i groszku cukrowego, fenkułu (kopru włoskiego), pora, cebuli zwyczajnej i cebuli siedmiolatki, szczypiorku, czosnku i estragonu. Sąsiedztwo mieczyków (gladioli) powoduje choroby fasoli.
Fenkuł, seler włoski
Fenkuł może być uprawiany w pobliżu ogórków, sałaty głowiastej i cykorii sałatowej, rzodkiewek i rzepy. Dobrze, jeśli obok rosną bazylia i szałwia. Cząber poprawia smak włoskiego selera.
Seler włoski źle znosi towarzystwo pomidorów, szpinaku, fasoli zwykłej i szparagowej. Bylica piołun powoduje jego słaby wzrost.
Groch zwyczajny
Groch zwyczajny może być wysiewany w sąsiedztwie rzodkiewek, rzodkwi, selera korzeniowego, marchewki, kalafiora, brokułu, włoskiej, białej i czerwonej kapusty, brukselki, kalarepy, ogórków, cukinii, sałaty głowiastej, fenkułu, rabarbaru, bakłażanów. Brzeg grządki z grochem warto obsiać ziołami i kwiatami: koperkiem (młody poprawia smak grochu), kminkiem, miętą pieprzową, ogórecznikiem, szałwią, nasturcją, nagietkiem. Groch dobrze zgadza się z truskawką, jednak nie powinien jej zacieniać.
Groch nie lubi towarzystwa fasoli zwykłej i szparagowej, pomidorów, ziemniaków, oraz warzyw cebulowych (cebuli zwyczajnej i siedmiolatki, czosnku, szczypiorku, pora), które silnie hamują jego wzrost. Sąsiedztwo mieczyków (gladioli) powoduje choroby grochu.
Groszek cukrowy
Groszek cukrowy dobrze rośnie obok kalarepy, kapusty białej, czerwonej i włoskiej, jarmużu, brukselki, kalafiora, brokułu, ogórków, cukinii, marchwi, rzodkiewek, rzodkwi, sałaty głowiastej, cykorii. Przy groszku cukrowym warto wysiać nasturcję.
Groszek cukrowy nie lubi sąsiedztwa fasoli zwyczajnej, ziemniaków, pomidorów, cebuli zwyczajnej i siedmiolatki oraz pora.
Jarmuż
Jarmuż dobrze rośnie w sąsiedztwie grochu zwyczajnego, selera korzeniowego, sałaty głowiastej, boćwiny, rzodkiewek, rzepy, buraków ćwikłowych, szpinaku, szparagów. Warto wysiać obok tymianek właściwy, miętę pieprzową, szałwię, kminek, hyzop i bazylię.
Jarmuż gorzej rozwija się w pobliżu kalafiorów i brokułów, nie lubi się z czosnkiem, szczypiorkiem i oregano.
Kalafior
Odpowiednim sąsiedztwem dla kalafiora jest marchew, fasola i groch, sałata głowiasta, boćwina, por, rzodkiewka, rzepa, burak ćwikłowy, szpinak nowozelandzki, szparagi, bakłażan. Pomiędzy kalafiorami uprawia się pojedyncze krzaczki pomidorów i seler w celu ochrony przed bielinkiem i rdzą na selerze. W pobliżu kalafiora można uprawiać zioła: bazylię, kolendrę, miętę pieprzową, tymianek.
W pobliżu kalafiora nie powinno się sadzić ziemniaków, cebuli siedmiolatki, rzodkwi, białej, czerwonej i włoskiej kapusty, brukselki, jarmużu. Kalafior nie lubi sąsiedztwa niektórych ziół: oregano, gorczycy, czosnku i szczypiorku.
Kalarepa
Trzeba pamiętać o tym, że kalarepa wymaga dużej ilości światła, dlatego powinno się ją sadzić tak, aby nie była zacieniona przez sąsiadujące z nią rośliny. Kalarepa dobrze rozwija się sadzona w pobliżu grochu zwyczajnego i cukrowego, fasoli zwyczajnej, ogórków, pomidorów, ziemniaków, selera korzeniowego i naciowego, skorzonery, buraków ćwikłowych, sałaty głowiastej, cebuli zwyczajnej i siedmiolatki, pora, rzodkiewki i rzepy, szpinaku, szparagów.
Zioła, które warto wysiać w pobliżu kalarepy to bazylia, ogórecznik, koper, rumianek, kolendra, kminek, mięta, szałwia, tymianek, melisa. Kalarepę można posadzić z truskawkami. Dobrym sąsiedztwem dla kalarepy jest aksamitka i nagietek.
Kalarepa nie powinna być sadzona w pobliżu kapust (także kapusty pekińskiej), czosnku i szczypiorku.
Kapusta brukselka
Brukselkę można sadzić przy pomidorach, selerze korzeniowym i naciowym, burakach ćwikłowych, sałacie głowiastej, boćwinie, szpinaku, rzodkiewce, rzepie, porze, cebuli siedmiolatce, fasoli zwyczajnej, grochu i groszku cukrowym, szparagach. Brukselka źle rośnie w towarzystwie ziemniaków, kalafiora, brokuła.
Rosnąca obok fasola karłowa ma działanie ochronne przed mszycą. Dobrzy sąsiedzi dla kapusty brukselki na grządce to bazylia, tymianek, kminek, mięta pieprzowa, kolendra, nagietek.
Niekorzystny wpływ na rozwój brukselki mają także niektóre zioła: czosnek, oregano, szczypiorek, cebula.
Kapusta biała głowiasta
Pomidor chroni kapustę przez bielinkiem, śmietką i pchełkami. Zioła dobrze wpływające na białą kapustę to tymianek, bazylia, mięta pieprzowa, kminek. Źle znosi buraki ćwikłowe.
Kapusta czerwona
Czerwona kapusta może rosnąć obok buraków ćwikłowych, rzodkiewek i rzepy, pora, cebuli siedmiolatki, sałaty głowiastej, szpinaku, boćwiny, selera korzeniowego i naciowego, skorzonery, fasoli zwyczajnej, grochu i groszku cukrowego, bakłażanów.
Złymi sąsiadami dla czerwonej kapusty na grządce są pomidory, ziemniaki, kalafior, brokuł. Niekorzystny wpływ na rozwój czerwonej kapusty mają szczypiorek, czosnek, oregano.
Kapusta włoska
Dobrym towarzystwem na grządce dla kapusty włoskiej są pomidor, groch zwyczajny i groszek cukrowy, fasola zwyczajna, seler korzeniowy, rzodkiewka, rzodkiew, buraki ćwikłowe, sałata głowiasta, boćwina, szpinak, por, siedmiolatka. Zioła dobrze wpływające na kapustę włoską to tymianek, mięta pieprzowa, bazylia i kminek.
W pobliżu kapusty włoskiej nie powinny rosnąć ziemniaki i brokuł.
Kukurydza
Kukurydzę można sadzić w pobliżu pomidorów i sałaty głowiastej.
Kukurydza nie powinna być uprawiana w pobliżu buraków ćwikłowych, selera korzeniowego i naciowego.
Marchew
Marchew rośnie zgodnie z pomidorami, grochem zwyczajnym, groszkiem cukrowym, sałatą głowiastą, cykorią sałatową (czerwoną), boćwiną, skorzonerą, porem, cebulą zwyczajną i siedmiolatką. Cebulę powinno się jednak sadzić na brzegach grządki, gdyż ma dużo mniejsze wymagania wodne niż marchew. Do nasion marchwi warto dodać trochę nasion koperku, który przyspieszy kiełkowanie. Do marchwi na grządce pasują zioła: szczypiorek, czosnek, koper, majeranek, szałwia, mięta pieprzowa, estragon, trybula.
Marchewki nie powinno się wysiewać w pobliżu buraków ćwikłowych i pietruszki.
Ogórki
Ogórki dobrze rosną w towarzystwie grochu zwyczajnego, groszku cukrowego, selera korzeniowego i naciowego, kopru włoskiego, buraków ćwikłowych, kalarepy, pora, cebuli zwyczajnej, cebuli siedmiolatki i pietruszki. Zioła pasujące do ogórków to bazylia, ogórecznik, koperek, czosnek, kolendra. Obok ogórków można wysiać nagietki i nasturcję.
Ogórki nie lubią sąsiedztwa pomidorów, ziemniaków, rzodkiewek. Rzodkiew powoduje, że bardzo obniża się plon. Do ogórków nie pasują szałwia i rozmaryn. W okresie deszczów towarzystwo fasoli zwykłej lub sałaty głowiastej może powodować zgniliznę ogórka.
Papryka
Papryka nie lubi towarzystwa, poza pietruszką. Nie powinna być sadzona w pobliżu ziemniaków, pomidora i bakłażana ze względu na wspólne choroby.
Pomidor
Koper wpływa na lepszy aromat pomidorów. Wśród pomidorów powinno się sadzić pietruszkę, ponieważ poprawia ona ich smak i aromat. Poza tym warto wysiać bazylię, czosnek, miętę pieprzową i nagietki.
Marchew może powodować zarazę wśród pomidorów. Pomidory potrzebują dużo słońca i powietrza, które osuszy wilgotne dolne części rośliny. Uprawa w cieniu i wśród wysokich roślin powoduje porażenie grzybem.
Por
Por zgadza się z białą, czerwoną i włoską kapustą, brukselką, kalafiorem, brokułem, kalarepą, sałatą głowiastą, ogórkami, cebulą zwykłą, pomidorami, selerem korzeniowym i naciowym, skorzonerą. Obok pora warto wysiać rumianek.
Na por źle wpływają rosnące w pobliżu marchew, groch zwyczajny, groszek cukrowy, fasola zwykła i buraki ćwikłowe. Buraki mogą powodować atakowanie pora przez rdzę, a marchew słabo wykształconą cebulę pora. Obok pora nie powinno się wysiewać nasturcji.
Rabarbar
Rabarbar dobrze rośnie w sąsiedztwie fasoli i grochu, kapusty, sałaty i szpinaku.
Rukola
Rukola jest niezgodna i powinna rosnąć na osobnej grządce. Dobrze toleruje się z szałwią.
Rzepa
Rzepa dobrze rośnie obok marchwi, kalarepy, kalafiora, brokułu, czerwonej kapusty, jarmużu, brukselki, fasoli zwyczajnej, grochu zwykłego i groszku cukrowego, boćwiny, fenkułu, ziemniaków, bakłażanów, szparagów. Obok rzepy mogą rosnąć pietruszka, koper, nasturcja, nagietek.
Rzepa, cebula zwyczajna i ogórki to niezgodni sąsiedzi.
Rzodkiew
Pomidor i szpinak chronią rzodkiew przed pchełkami. Rzodkiew dobrze rośnie z sałatą głowiastą (choć sama hamuje rozwój sałaty), pietruszką i rumiankiem.
Rzodkiewka
Rzodkiewkę powinno się siać w pobliżu pomidorów (ochrona przed pchełkami), marchwi, kalarepy, kalafiora, brokuła, kapusty białej, czerwonej, i włoskiej, jarmużu, brukselki, szpinaku, grochu, fasoli zwyczajnej, boćwiny, skorzonery, ziemniaków, szparagów. Sałata głowiasta, marchew, szpinak chronią rzodkiewkę przed pchełkami. Między rządki rzodkiewki warto wsiać trochę rzeżuchy, rumianku i trybuli.
Rzodkiewka źle rośnie obok ogórków i cebuli zwyczajnej.
Sałata głowiasta
Sałata głowiasta dobrze rośnie w sąsiedztwie większości warzyw. Pasuje do niej cząber, koper, trybula, kminek, mięta, rzeżucha. Cebula chroni ja przed mszycami.
Złym sąsiedztwem dla niej jest pietruszka, burak, seler korzeniowy i naciowy.
Seler korzeniowy
Seler korzeniowy dobrze rozwija się w pobliżu białej, czerwonej i włoskiej kapusty, brukselki, jarmużu, kalarepy, kalafiora, brokułów, ogórków, pomidorów, cebuli siedmiolatki, pora, fasoli zwyczajnej. Kapusty chronią seler przed plamistością liści, a seler kapustę przed bielinkiem i pchełkami. Zioła, które dobrze wpływają na seler to ogórecznik, koper, rumianek.
Seler korzeniowy nie powinien być sadzony w pobliżu ziemniaków, sałaty głowiastej i kukurydzy.
Seler naciowy
Dobre sąsiedztwo dla selera naciowego to fasola zwyczajna, brokuł, ogórki, kalarepa, siedmiolatka, por, szczypiorek, brukselka, czerwona kapusta, pomidor.
W pobliżu selera naciowego nie powinny rosnąc ziemniaki, sałata głowiasta, pietruszka, kukurydza.
Skorzonera (czarne korzonki)
Skorzonera rośnie zgodnie z porem, cebulą siedmiolatką, fasolą zwyczajną, kalarepą, sałatą głowiastą, marchwią, rzodkiewką, selerem korzeniowym.
Dobry wpływ na skorzonerę ma bazylia.
Szpinak
Dobre sąsiedztwo dla szpinaku to pomidor, rzodkiewka, rzepa, fasola zwyczajna, kalafior, brokuł, brukselka, kapusta biała, czerwona i włoska, jarmuż, szpinak. Szpinak dobrze rośnie z cząbrem.
Truskawki
Truskawki dobrze rosną w towarzystwie kalarepy, fasoli karłowej, grochu (jednak groch nie może ich zacieniać), buraków ćwikłowych, szpinaku, roszponki, rzodkiewki i rzodkwi.
W wolnych miejscach na grządce z truskawkami warto posadzić rośliny cebulowe, które korzystnie wpływają na ich smak. Cebula i por chronią truskawkę przed pleśnią, a czosnek przed grzybami. Poza tym z truskawkami warto uprawiać aromatyczne zioła: cząber, ogórecznik, pietruszkę, szczypiorek, szałwię, rumianek, kminek, kolendrę.
Z truskawkami nie powinno się sadzić kapust, kalafiorów i ogórków, ponieważ wymagają one częstego podlewania.
W pobliżu truskawek nie powinny rosnąć ziemniaki, pomidory (roznoszą choroby), słonecznik, topinambur, maliny (zbyt silna konkurencja o pokarm).
Ziemniaki
Ziemniaki dobrze rosną w pobliżu niewielu warzyw: fasoli zwykłej, kalarepy, rzodkwi i rzodkiewek, szpinaku. Na kondycję ziemniaka korzystny wpływ maja mięta pieprzowa, kminek zwyczajny, kolendra siewna, estragon, nagietki.
Nie powinno się ich sadzić w pobliżu słoneczników, ogórków, jarmużu, brukselki, kapusty białej, włoskiej i czerwonej, selera korzeniowego i naciowego, buraków ćwikłowych, papryki, grochu zwyczajnego i cukrowego.
Dobre sąsiedztwo warzyw na grządce i uprawa współrzędna z ziołami cz. 2
