Ekologiczna uprawa warzyw w ogrodzie. Płodozmian czyli następstwo warzyw oraz nawożenie
Podstawowe zasady uprawy warzyw w ogrodzie z uwzględnieniem płodozmianu i nawożenia. Jakie warzywa sadzić po sobie? Uprawa warzyw w ogrodzie i na działce z uwzględnieniem przedplonu i poplonu: bakłażan, bób, brokuł, burak ćwikłowy, burak liściowy, cebula zwyczajna, cebula siedmiolatka, cukinia, czosnek, dynia, endywia, fasola szparagowa, fasola zwyczajna, fenkuł, groch, jarmuż, kalafior, kalarepa…
Współrzędna uprawa warzyw i płodozmian czyli zaplanowane następstwo warzyw uprawianych po sobie zapobiegają zmęczeniu gleby, występowaniu w niej szkodliwych bakterii, grzybów, wirusów i pasożytów oraz hamowaniu rozwoju roślin przez substancje zawarte w korzeniach roślin uprawianych przed nimi.
Właściwe zmianowanie upraw pomaga w utrzymaniu urodzajności ziemi i uzyskiwaniu wysokich plonów.
Przy opracowywaniu płodozmianu bierze się pod uwagę pokrewieństwo roślin i ich potrzeby pokarmowe. Najważniejsze kryterium przy opracowywaniu płodozmianu na grządce to uwzględnienie stopnia pokrewieństwa sianych i sadzonych na niej roślin. Należy unikać uprawiania po sobie roślin spokrewnionych, np. kapusty po rzodkiewce, sałaty po słoneczniku, szczawiu po rabarbarze, sadzenia jabłoni, gruszy czy pigwy w miejscu starego sadu jabłoniowego. Tylko niektóre warzywa dobrze znoszą kilkuletnią uprawę na tej samej grządce, np. późne ziemniaki, pomidor, por, bób. Są to jednak wyjątki, większość warzyw źle znosi brak zmiany miejsca uprawy. Do szczególnie wrażliwych na brak płodozmianu są rośliny strączkowe, fenkuł, wczesne ziemniaki, seler, kapusta, sałaty, marchew, pietruszka, szpinak, cebula. Buraki można uprawiać na tej samej grządce dopiero po 3-4 latach, a groch i cebulę dopiero po 5-7 latach. Grzyby wywołujące kiłę kapusty mogą przetrwać w glebie przez 6 lat, a patogen Phytophthora fragariae powodujący czerwoną zgniliznę truskawek nawet przez 20 lat. W uprawie warzyw w ogrodzie z zastosowaniem płodozmianu ważne jest uwzględnienie potrzeb pokarmowych uprawianych roślin i nawożenie gleby.
Jak uprawiać warzywa w ogrodzie, stosować płodozmian uwzględniać potrzeby pokarmowe uprawianych warzyw?
Uprawa bakłażanów
Bakłażany sadzi się po wczesnych odmianach sałat, po grochu, fasoli szparagowej, cebuli i szpinaku. Powinno się unikać uprawy w tym samym miejscu przez 3 lata, a także po innych psiankowatych na ich miejscu (pomidorów, papryki), kapustnych, korzeniowych, ziemniakach.
Na poplon po bakłażanach sieje się nawozy zielone (dobra jest gorczyca).
Uprawa bobu
Dobrym przedplonem dla bobu są wszystkie rodzaje kapusty, wczesne ziemniaki, ogórki, cebula. Bób może być uprawiany na tej samej grządce w ogrodzie przez kilka lat, ale jego plon po jakimś czasie spada.
Nawożenie gleby
Słabą glebę wystarczy zasilić raz, po wschodach bobu.
Uprawa brokułów
Brokuły wysadza się do ziemi ogrodowej z dodatkiem kompostu, starsze rośliny można zasilić nawozem organicznym. Brokuły sadzi się po fasolce szparagowej, groszku cukrowym, sałacie, ale nigdy po kapustnych, cukinii, ogórkach.
Uprawa buraka ćwikłowego
Buraki ćwikłowe można siać na grządce, na której rosły wcześniej górki, groszek, seler, por, kalarepka, rzodkiewki, kapusty, wczesny kalafior, ziemniaki. Po zbiorze buraków ćwikłowych, nawet jesienią, warto wysiać gorczycę na nawóz zielony.
Nawożenie gleby
Burak ćwikłowy nie lubi gleby kwaśnej, źle rośnie również po wiosennym wapnowaniu gleby.
Uprawa buraka liściowego (boćwina, mangold)
Buraki liściowe sieje się po zbiorze rzodkiewki i kalafiora, po motylkowatych wysianych jako nawóz zielony. Boćwina udaje się po gorczycy.
Po zebraniu buraków liściowych na tej samej grządce uprawia się rzodkiewkę, sałaty, cykorię, kapustę pekińską, marchew, rzepę, roszponkę. Na poplon po boćwinie wysiewa się nawozy zielone (gorczyca, żyto). Nie powinno się wysiewać drugi raz w tym samym miejscu w ogrodzie buraków liściowych ani buraków ćwikłowych i szpinaku z powodu chorób.
Uprawa cebuli
Cebula dobrze rośnie na grządce, na której wcześniej rosła gorczyca na zielony nawóz. Cebula dobrze plonuje w uprawie po ogórku i fasolce szparagowej, uprawiana po warzywach korzeniowych może chorować. Po zbiorze cebuli uprawia się na tym samym miejscu w ogrodzie endywię, późne odmiany rzepy, rzodkiewkę, pietruszkę, poziomki, jarmuż, kalarepkę, buraki ćwikłowe, mangold, późne odmiany kapusty i kalafiora. Por, szczypiorek, czosnek i cebule można uprawiać dopiero po 3-4 letniej przerwie.
Nawożenie gleby
Cebula nie urośnie w glebie słabej, kwaśnej i zbitej. Lubi glebę próchniczą z dobrze rozłożonym kompostem.
Uprawa cebuli siedmiolatki
Po wiosennych zbiorach cebuli siedmiolatki na pęczek na grządce można uprawiać skorzonerę, roszponkę lub wysiać gorczycę na nawozy zielone.
Uprawa cukinii
Dobrym przedplonem dla cukinii są nawozy zielone (najlepsze motylkowate). Cukinia dobrze plonuje posadzona po bobie. Cukinia nie powinna być sadzona w tym samym miejscu w ogrodzie po fasoli, kalafiorze, cebuli ani czosnku.
Po zbiorze cukinii warto wysiać gorczycę jako nawóz zielony.
Uprawa czosnku
Czosnek sadzi się po szpinaku, roślinach strączkowych, rzodkiewce, groszku, bobie, fasolce szparagowej, ogórkach, pomidorach, późnych kapustach.
Nawożenie gleby
Czosnek dobrze rośnie na kompoście z dodatkiem suchego obornika bydlęcego. Nie powinno się stosować nawozów azotowych ani gnojówek bogatych w azot.
Uprawa dyni
Dynie warto wysadzić na grządce, na której rosła kalarepa, ale nie po fasoli, kalafiorze, cebuli, czosnku. Po zebranej dyni sieje się nawozy zielone, ponieważ bardzo wyczerpuje glebę. W ogrodzie na grządce po dyni nigdy nie uprawia się ponownie dyni ani kapusty, koperku, ogórków, ziemniaków. Można uprawiać po niej mało wymagającą roszponkę i szpinak.
Nawożenie gleby
Dynia potrzebuje gleby bardzo zasobnej w składniki pokarmowe. Dobrze rośnie na kompoście wzbogaconym suchym obornikiem. Źle rośnie w glebie kwaśnej.
Uprawa endywii
Endywia najlepiej rośnie po grochu, dobrze po fasoli zwyczajnej, marchwi, cebuli. Sałaty uprawiane po endywii chorują.
Uprawa fasoli szparagowej
Fasola szparagowa dobrze plonuje po wczesnej marchwi i kalarepie. Po fasoli szparagowej sadzi się jarmuż, sałaty zimowe (roszponkę), sieje kapustę pekińską, szpinak i nawozy zielone.
Nawożenie gleby
Fasola szparagowa bardzo dobrze plonuje posadzona w dobrze przerobionym kompoście. Po wschodach można ją dodatkowo lekko nawieźć suchym obornikiem.
Uprawa fasoli zwyczajnej
Fasolę zwyczajną sadzi się na miejscu po wczesnej marchwi, sałacie głowiastej, kalarepie, rzodkiewce. Po zbiorze fasoli sadzi się na grządce cebulę, szpinak, endywię, roszpunkę, jarmuż, kapustę lub wysiewa nawóz zielony.
Nawożenie gleby
Fasola bardzo dobrze plonuje posadzona w przerobionym kompoście (świeży kompost przyciąga ślimaki, które niszczą wschody).
Uprawa fenkułu, kopru włoskiego
Fenkuł sadzony jest po wczesnym groszku, niektórzy zalecają uprawiać go po wczesnych ziemniakach. Po zbiorach fenkułów doradza się wysiać na grządce nawozy zielone.
Uprawa grochu z nasionami gładkimi i pomarszczonymi
Na grządce przeznaczonej na siew grochu można uprawiać wcześniej kapusty, wczesne ziemniaki, buraki, marchew, ale nigdy groch ani inne rośliny motylkowe. Dobrym przedplonem dla grochu jest słonecznik i kukurydza. Po grochu uprawia się marchew, endywię i sałaty, kalafiory, kapustę brukselkę, kapustę pekińską, jarmuż, roszponkę, szpinak. Na poplon po grochu wysiewa się facelię, która może zapobiec chorobom grzybowym roznoszonym przez groch.
Nawożenie gleby
Niedobrym przedplonem dla grochu są koniczyny, łubin, wyka wysiewane na zielony nawóz. Groch źle znosi świeżo nawiezioną glebę. Wystarczy tylko raz zasilić glebę rozpuszczonym obornikiem (zaraz po wschodach). Nie powinno się uprawiać grochu i fasoli na tej samej grządce przez kilka lat.
Uprawa jarmużu
Lubi glebę z przekopanymi roślinami motylkowymi. Jarmużu nie powinno się uprawiać po roślinach kapustowatych, rzodkiewce, rzodkwi, rzepie.
Uprawa kalafiora
Kalafior dobrze plonuje po szpinaku.
Po zbiorze kalafiora można posadzić na grządce kapustę białą i włoską, sałatę, cebulę, kapustę pekińską, cykorię, rzodkiewkę, boćwinę rzepę, szpinak lub roszponkę na zimę.
Uprawa kalarepy
Kalarepa dobrze rośnie na grządce po wczesnych ziemniakach, szpinaku, sałatach, rzodkiewce, ale nie po selerze korzeniowym.
Po zbiorze kalarepy na tej samej grządce uda się sałata, boćwina, fasola zwyczajna, kapusta pekińska, endywia, kapusta rzymska, szpinak, roszponka, czarna rzodkiew.
Uprawa kapusty pekińskiej
Jaki przedplon dla kapusty pekińskiej? Dobrym przedplonem dla niej są rośliny motylkowe, złym wszystkie rośliny kapustowate.
Kapustę pekińską uprawia się po kalarepie, szpinaku, sałacie głowiastej i dębolistnej. Po kapuście pekińskiej można wysiać roszponkę, ale nie powinno się uprawiać po niej kapusty, rzodkiewki i rzodkwi.
Gleba na grządce z kapustą pekińską powinna być żyzna i próchnicza.
Uprawa kopru ogrodowego
Koperek dobrze rośnie tylko rzadko wysiany – gęsto siany w rządku szybko choruje. Nie należy go wysiewać ponownie na tym samym miejscu. Koper ogrodowy lubi glebę wilgotną, bogatą w składniki odżywcze. Nie wymaga dodatkowego nawożenia.
Uprawa kukurydzy cukrowej
Po uprzątnięciu kukurydzy cukrowej sadzi się na jej miejsce nie wymagające warzywa: sałatę, szpinak, roszponkę, wysiewa rzodkiewkę. Dobrym poplonem po kukurydzy są facelia i gorczyca.
Nawożenie gleby
Kukurydza źle rośnie na glebie kwaśnej, dobrze rośnie po oborniku.
Uprawa marchwi
Marchew najlepiej plonuje w ogrodzie na grządce po zimującym porze, cebuli, kapustach, kalafiorze. Można ją uprawiać po ziemniakach, pomidorach, grochu, bobie, fasoli szparagowej. Nie powinno się siać marchwi po sałacie (z powodu białej zgnilizny), ani uprawiać jej na tym samym miejscu przez 3-5 lat.
Po marchwi zebranej w maju można wysiać fasolę zwyczajną późną, endywię, pietruszkę, rzepę jesienną. Po zbiorze marchwi na początku czerwca uprawia się na tej samej grządce fasolę, sałatę głowiastą, sałatę rzymską, kalarepę, rzodkiewkę, por, kapustę pekińską, kapustę. Bezpośrednio po marchwi zebranej na początku sierpnia można siać rzepę, szpinak, roszpunkę. Po marchwi nie udają się warzywa korzeniowe (marchew, pasternak, pietruszka, skorzonera, seler) ani fenkuł, koperek czy trybula.
Nawożenie gleby
Marchew udaje się na grządce z przekopanymi nawozami zielonymi, w lekkiej, ale wilgotnej i nie zachwaszczonej glebie. Nawieziona świeżym obornikiem wytwarza dużą nać i mały korzeń.
Uprawa ogórków
Ogórki nie powinny być uprawiane po fasoli, kalafiorze, cebuli, czosnku. Ogórki uprawiane na tej samej grządce często chorują.
Po zbiorze ogórków w lipcu uprawia się łobodę ogrodową, szpinak, roszponkę. Bezpośrednio po ogórkach nie udają się późne odmiany kapusty ani marchew. W ogrodzie na grządce po zebranych późno ogórkach sieje się gorczycę na poplon.
Nawożenie gleby
Ogórki dobrze rosną na grządce z przekopanym nawozem zielonym; dobrym przedplonem dla ogórków jest bób i gorczyca. Ogórki lubią ciepły obornik koński. Gleba powinna być ciepła, ale wilgotna, o odczynie zasadowym.
Uprawa papryki
Przed papryką uprawia się rzodkiewkę i sałatę.
Na miejscu po papryce wysiewa się szpinak, roszponkę, a na poplon gorczycę jako nawóz zielony. Nie udają się wysadzone po niej pomidory, bakłażany i papryka.
Nawożenie gleby
Papryka bardzo dobrze rośnie na kompoście. Papryka udaje się w tunelu, ponieważ wymaga dużo wilgoci w powietrzu.
Uprawa pasternaku
Pasternak dobrze rośnie na grządce po kapustach, czosnku i roślinach czosnkowych, jednorocznych chwastach, roślinach jasnotowatych.
Pasternak nie powinien być uprawiany po roślinach korzeniowych (marchwi, pietruszce, selerze), a także po lubczyku, fenkule, anyżu, koperku, kminku (po roślinach baldaszkowatych).
Nawożenie gleby
Pasternak dobrze poluje po przekopaniu nawozu zielonego, zbóż.
Uprawa pietruszki korzeniowej i liściowej
Przed wysiewem nasion pietruszki przygotować rowki i zalać je wrzącą wodą, aby zniszczyć patogeny zagrażające nasionom. Pietruszka dobrze rośnie w ogrodzie na grządce po fasoli szparagowej, cebuli, porze, kapustach, rzodkiewkach, rzodkwi, jarmużu, pomidorach, ogórkach, nagietkach.
Pietruszki nie powinno się wysiewać po warzywach korzeniowych (marchwi, selerze korzeniowym, pietruszce, pasternaku), po czosnku, koperku, fenkule, trybule.
Nawożenie gleby
Pietruszka rośnie na grządce z przekopanym kompostem, w glebie próchniczej i wilgotnej. Pietruszka źle plonuje na grządce po przykopaniu żyta, traw. Nie lubi też kwaśnej gleby.
Uprawa pomidorów
Pomidory nie chorują uprawiane po kalarepie, kalafiorach, ogórkach, rzepie, gorczycy na nawóz zielony. Sadzone po fasoli szparagowej, szpinaku, rzodkiewce, lucernie, rumianku mają lepszy aromat. Często nie udają się po ziemniakach. Sadzonki pomidorów nie powinny mieć kontaktu z tytoniem. Paliki do pomidorów trzeba co roku odkażać.
Na poplon po pomidorach sieje się bobowate, gorczycę, nagietki na nawóz zielony. Na grządce po pomidorach nie powinno się uprawiać ogórków, papryki ani skorzonery.
Nawożenie gleby
Pomidory nie udają się po nawożeniu odchodami zwierząt karmionych ziemniakami.
Uprawa porów
Por najlepiej plonuje posadzony po bobowatych, nie choruje na grządce w ogrodzie po kalarepie i sałatach. Na to samo miejsce może wrócić po 3 latach.
Na grządce po porze zimowym zebranym wiosną uprawia się marchew, a po porze letnim można siać we wrześniu pietruszkę na zimę. Po porze nie uprawia się na tej samej grządce roślin cebulowych (cebuli, pora, lilii).
Nawożenie gleby
Por dobrze rośnie na grządce z przekopanym kompostem, w glebie próchniczej. Świeży obornik przyciąga szkodniki pora.
Uprawa roszpunki (roszponka)
Dobrym przedplonem dla roszponki są endywia, portulaka zimowa, cebulowe, kalarepa, truskawki, nagietki, azjatyckie sałaty np. mizuna.
Roszponka nie powinna być wysiewana po sobie ani po sałacie głowiastej. Bezpośrednio po roszponce nie powinno się wysiewać szpinaku.
Uprawa rzodkiewki i rzodkwi japońskiej
Dobrym przedplonem dla rzodkiewki i rzodkwi japońskiej są roszponka, ogórki, pomidory, ziemniaki wczesne, cebula, por.
Po zebranej rzodkiewce i rzodkwi japońskiej sieje się na grządce w ogrodzie groch, sadzi sałatę, kalarepę, por, kapustę brukselską, kapustę pekińską, szpinak, roszponkę.
Na grządce po rzodkiewce i rzodkwi japońskiej nie powinno się uprawiać kapusty głowiastej, rzodkiewki, rzodkwi japońskiej, cebuli.
Nawożenie gleby
Rzodkiewka i rzodkiew lubią grządki wilgotne z żyzną glebą, przekopanym kompostem (dobrze rozłożonym). Nie powinny być nawożone obornikiem.
Uprawa sałaty głowiastej
Sałata głowiasta dobrze rośnie na grządce w ogrodzie po rzodkiewce, kalarepie, wczesnych odmianach ziemniaków, pomidorach, ogórkach, rocznych ziołach.
Na grządce po zebranej sałacie nie chorują wysadzone kapusty i ogórki. Po sałacie można też wysadzić endywię, ogórki, kapusty, mangold. Sałaty nie powinno się wysiewać po sobie na jednej grządce. Źle plonuje w długie i gorące dni.
Uprawa sałaty dębolistnej
Po zbiorze sałaty dębolistnej sieje się fasolę, groch, rzodkiewkę, marchew, wysadza się pomidory, paprykę, ogórki, sałaty, kapustę głowiastą i brukselską,
kalafiory, pory, melony, dynię, cykorię, kapustę pekińską, roszpunkę, szpinak, czosnek dęty czyli cebulę siedmiolatkę.
Uprawa selera
Seler uprawia się na grządce po kalarepie, rzodkiewce i szpinaku zimowym.
Po jesiennym zbiorze selerów wysiewa się szpinak i roszponkę lub gorczycę na nawóz zielony. W ogrodzie na grządce po selerach nie powinno się uprawiać pasternaka, pietruszki, selerów, skorzonery, cebuli.
Nawożenie gleby
Najlepszym przedplonem dla selera są bobowate wysiane jako nawóz zielony. Seler nie urośnie na glebie kwaśnej ani na grządce świeżo nawiezionej obornikiem.
Uprawa skorzonerzy
Skorzonera dobrze plonuje w glebie wilgotnej i żyznej. Skorzonerę można wysiewać po fasoli, kapustach, kalarepie, porach, sałacie głowiastej, szpinaku i cebuli. Złym przedplonem dla skorzonery są warzywa korzeniowe oraz pomidory i marchew (ze względu na możliwość pojawienia się nicieni). Skorzonerę zbiera się późną jesienią i w zimie. Na grządce po wykopanej skorzonerze wysiewa się roszponkę do zbioru wiosną.
Bardzo dobrym poplonem dla skorzonery jest gorczyca wysiana na nawóz zielony. Po skorzonerze nie powinno się uprawiać pomidorów ani warzyw korzeniowych: marchwi, selera, skorzonery.
Uprawa szpinaku
Szpinak dobrze plonuje wysiany na grządce po fasoli wczesnej, grochu, ogórkach, bobie, sałacie głowiastej. Złym przedplonem dla szpinaku są rzodkiewka i rzodkiew japońska, po których szpinak słabo kiełkuje oraz ziemniaki, po których szpinak może być zaatakowany przez nicienie.
Szpinak jest dobrym przedplonem dla pomidorów, selera i kapusty. Na grządce w ogrodzie po szpinaku zebranym wiosną nie udają się kalafiory, buraki ćwikłowe i liściowe, łoboda, komosa.
Gleba, w której uprawiany jest szpinak powinna być próchnicza, zasobna w składniki mineralne i wilgoć.
Uprawa truskawek
Truskawkę powinno się sadzić po zebranym grochu, fasoli, szpinaku, sałacie, rzodkiewce, pietruszce, cebuli, czosnku. Dobrym przedplonem dla truskawek na ubogich glebach jest facelia lub gorczyca wysiane na nawóz zielony. Poza tym zboża, rzepak, rzepik, aksamitka niska, rośliny bobowate (łubin, bobik, wyka, peluszka) selery, marchew, pietruszka, buraki ćwikłowe, groch, fasola czy cebula. Truskawki często chorują wysadzone na grządce po ziemniakach, pomidorach, ogórkach, malinach, kalafiorach, kapuście, tytoniu, lnie, lucernie, koniczynie, sadzone w miejscu po wyciętych drzewach i krzewach jagodowych, po trawach (np. pastwiskach), a szczególnie po truskawce.
Uprawa ziemniaków
Ziemniaki można sadzić na grządkach po nawozie zielonym, ogórkach, cukinii, kapuście białej, czerwonej i włoskiej, kalafiorach, kalarepie, jarmużu, fasoli, marchwi, porze, burakach, truskawkach, roszponce. Złym przedplonem dla ziemniaków mogą się okazać pomidory i ziemniaki.
W miejsce po zebranych ziemniakach można posadzić fasolę szparagową, sałatę głowiastą, rzodkiewkę, fenkuł, jarmuż, brukselkę lub na poplon wysiać żyto.
